Απέναντι από τα Επινιανά, δεξιά του Ασπρορέματος, μέσα στα γρανιτένια βράχια είναι φωλιασμένη η Παναγία η Στάνα, ένα από τα πιό όμορφα μοναστήρια των Αγράφων.
Κοιτάζοντας από μακριά το μοναστήρι μοιάζει κρυμμένο μέσα στη σπηλιά,
ενώ τα λίγα δέντρα καλύπτουν το μεγαλύτερο μέρος της μικρής εκκλησίας.
Μόνο ο τρούλος του ναού με τα στενόμακρα παράθυρα του, ξεχωρίζει κάτω
από το χείλος του βράχου. Για να φτάσουμε θα ανεβούμε το χωματόδρομο με
τις στροφές σε μια απόσταση 3 περίπου χιλιομέτρων. Η ιστορία του
μοναστηριού είναι αναμεμιγμένη με πολλές παραδόσεις. Λέγεται ότι στα
μέσα του 12ου αιώνα, βρέθηκε κατά θαυματουργό τρόπο από κτηνοτρόφους της
περιοχής στο βάθος της σπηλιάς η εικόνα της γέννησης της Θεοτόκου.
Έτσι οι ευσεβείς κάτοικοι της περιοχής έκτισαν το πρώτο εκκλησάκι. 
Μια άλλη παράδοση αναφέρει ότι η εικόνα της Παναγίας μεταφέρθηκε
εκεί, για να προφυλαχτεί την περίοδο της Εικονομαχίας από το χωριό
Στάνα της Αμφιλοχίας, από το οποίο πήρε το μοναστήρι την προσωνυμία "της
Στάνας". Μια ακόμη παράδοση αναφέρει ότι η ονομασία της προέρχεται από
τις στάνες των κτηνοτρόφων που υπήρχαν παλαιότερα στη γύρω περιοχή. Ο
ναός φαίνεται ότι είναι κτίσμα του 15ου ή 16ου αιώνα, όταν η περιοχή
είχε πυκνοκατοικηθεί, λόγω της εγκατάστασης των Τούρκων στη Θεσσαλία και
στις άλλες πεδινές περιοχές. (Τότε η Ευρυτανία, και κυρίως η περιοχή
των Αγράφων, είχε πολλές χιλιάδες κατοίκους, πλούσια κτηνοτροφία και
ανεπτυγμένη βιοτεχνία. Αυτό αποδεικνύεται από το πλήθος των εκκλησιών
που υπήρχαν σε κάθε χωριό, από τα μοναστήρια και τις περίφημες Σχολές
των Αγράφων, που άκμασαν το 16ο και 17ο αι. με ονομαστούς Διδασκάλους).
Η
εκκλησία είναι σχήματος σταυρικού με τρούλο, διαστάσεων 6x10 μ. και ο
τρούλος της υψώνεται περίπου στα 7-8 μέτρα. Ακριβώς πίσω από τον τρούλο
βρίσκεται η είσοδος της μικρής σπηλιάς, που πιστεύεται ότι βρέθηκε η
εικόνα της Παναγίας. Η νότια και βόρεια κόγχη φαίνεται ότι
χρησιμοποιούνταν για τα αναλόγια των ιεροψαλτών, ενώ περιορισμένη
φαίνεται ότι ήταν και η ανατολική κόγχη του Ιερού Βήματος, λόγω της
στενότητας του χώρου. Μικρό, αλλά θαυμαστής τέχνης, είναι το ξυλόγλυπτο
τέμπλο, ενώ οι εικόνες τόσο του τέμπλου όσο κι αυτές του ναού είναι έργα
ντόπιων σπουδαίων αγιογράφων της Βυζαντινής Σχολής των Αγράφων (Θεοφάνους, Διονυσίου Ιωάννου
κ.ά.). Στη δυτική πλευρά σώζονται τοιχογραφίες, όπως και στ' άλλα
ψηλότερα μέρη του κυρίως ναού. Αρκετά ευδιάκριτες είναι οι τοιχογραφίες
του τρούλου με κυρίαρχη τη μορφή του Παντοκράτορα. Οι φθορές προήλθαν
προφανώς από την υγρασία - φυσικό αποτέλεσμα της υγρότητας του σπηλαίου -
και από επιχρίσματα των νεότερων, οι οποίοι νόμιζαν ότι μ' αυτόν τον
τρόπο θα ομορφύνει ο ναός. Στο προαύλιο της εκκλησίας η καμπάνα γράφει
1856 και ο ήχος που παράγει έχει εκπληκτική καθαρότητα.Λέγεται ότι παλιότερα η μονή είχε και μοναχούς, οι οποίοι τρέφονταν από την καλλιέργεια των μικρών κήπων της, από την κτηνοτροφία και τις εισφορές των προσκυνητών, που με ευλάβεια και οδοιπορία πολλών ωρών έφθαναν σ' αυτή τη δύσβατη ορεινή περιοχή.
Το μοναστήρι σήμερα ανήκει στην ενορία Αγ. Γεωργίου των Επινιανών, από την οποία απέχει γύρω στα 12 χιλιόμετρα. Ευτυχώς οι κάτοικοι τόσο των Επινιανών, όσο και των άλλων χωριών των Αγράφων δείχνουν βαθύ σεβασμό προς τη μονή, την επισκέπτονται συχνά και παρακολουθούν τις ιερές τελετές, που γίνονται εκεί από τους ιερείς των γύρω χωριών. Επίσης, λέγεται ότι παλιότερα η μονή είχε πολλά αφιερώματα, τα οποία κατά την περίοδο 1942-1950 είχαν κρυφτεί σε διάφορα σημεία της. Φαίνεται άλλωστε ότι και οι μεγάλες πέτρινες πλάκες του Καθολικού έχουν ανασυρθεί, πιθανώς για την ανεύρεση κρυμμένων θησαυρών. Σήμερα καταβάλλεται προσπάθεια για την διαφύλαξη του τέμπλου, των εικόνων και των άλλων κειμηλίων της μονής.
Η Παναγία θεωρείται η αγία των Αγράφων και τιμάται από όλους τους Αγραφιώτες στις 7 και 8 Σεπτεμβρίου με πολλές λειτουργίες και βαπτίσεις.
πηγή
